Zijn ouders én drie broers stierven aan asbestkanker, nu vecht ook Xavier (63) tegen genadeloze ziekte: “Onze speeltuin was een tikkende tijdbom”.
Auteur: Carmen Schelkens - hln.be/kapelle-op-den-bos
Links: Françoise Van Noorbeeck en haar vijf kinderen in het ouderlijke huis in Kapelle-op-den-Bos, vlak bij de Eternit-fabriek. Ze bleken allemaal abestvezels in de longen te hebben. Alleen Xavier (rechts) en zijn broer Benoit leven nog. Eric, Pierre-Paul, Stéphane en beide ouders stierven aan asbestkanker.
Joel Hoylaerts / Photonews / Marc Baert
In nog geen twee maanden tijd overleed zijn broer Eric én kreeg Xavier (64) te horen dat hij zelf ook een ‘asbestgerelateerde’ kanker heeft. De vreselijke ziekte treft daarmee al het zesde gezinslid van de familie Jonckheere uit Kapelle-op-den-Bos. Jarenlang was de familie het symbool van de strijd tegen de asbesttragedie. “Ik ben niet bang om te sterven, wel om af te zien”, klinkt het somber. Het verhaal van een dodelijke erfenis die een volledig gezin uitroeide.
Kapelle-op-den-Bos, de gemeente waar Xavier opgroeide, is onlosmakelijk verbonden met Eternit, een bedrijf dat jarenlang op grote schaal asbesthoudende materialen produceerde. “Onze jeugd was onbezorgd en Kapelle-op-den-Bos was een fijne plek om te wonen”, herinnert Xavier zich. Het gezin Jonckheere woonde in de Bormstraat, op een steenworp van de fabriek en vader Pierre werkte er als ingenieur.
“Voor een kind van tien was het de hemel op aarde. We speelden in de velden, bouwden kampen en voetbalden met de buurtkinderen. Het fabrieksstort was een speeltuin.” Maar dat hun speelterrein bezaaid was met asbestafval, wisten Xavier en zijn broers niet. “We hadden geen idee dat we speelden in een giftige omgeving. Het was een tikkende tijdbom.”
Mesothelioom – beter bekend als ‘asbestkanker’ – wordt omschreven als een stille, sluipende moordenaar. De ziekte wordt doorgaans veroorzaakt door langdurige blootstelling aan asbest, maar pas jaren later ontwikkelen mensen symptomen. En dan gaat het snel. De kans op genezing is bijna nihil, enkel een pijnlijk overlijden wacht de patiënt.
Meer aan de hand:
Xaviers vader werkte meer dan 30 jaar tussen de machines bij Eternit en bracht de dodelijke asbestvezels mee naar huis via zijn werkkledij. “Ik herinner me de opendeurdagen. Onze vader toonde ons trots zijn werkplek, de werkplaatsen vol stof. Niemand wist hoe gevaarlijk het was.”
Het ouderlijke huis van de familie Jonckheere in de Bormstraat in Kapelle-op-den-Bos, in de schaduw van de Eternit-fabriek
Joel Hoylaerts / Photonews.
De stof werd tot eind vorige eeuw massaal gebruikt in de bouwsector vanwege zijn slijtvaste, brandwerende, isolerende en goedkope eigenschappen. De asbestindustrie waande zich jarenlang onschendbaar, zelfs toen al bekend was dat asbest dodelijk is. Toen Pierre in 1987 overleed aan longvlieskanker, werd dat aanvankelijk als een tragisch, maar logisch gevolg van zijn werk beschouwd. “Het was een schok, maar we dachten: hij heeft zijn hele leven in de fabriek gewerkt, het hoort erbij. Pas toen onze moeder ziek werd, beseften we dat er meer aan de hand was. We lieten ons onderzoeken, en alle vijf de kinderen bleken asbest in de longen te hebben.”
Mama accepteerde haar lot niet. Ze wilde gerechtigheid. Toen ze ontdekte dat ook wij besmet waren, werd haar verontwaardiging alleen maar groter. Ze was er kapot van
Xavier Jonckheere.
Françoise Van Noorbeeck besloot in 2000 de strijd aan te gaan en spande een rechtszaak aan tegen Eternit. “Mama accepteerde haar lot niet. Ze wilde gerechtigheid. Toen ze ontdekte dat ook wij besmet waren, werd haar verontwaardiging alleen maar groter. Ze was er kapot van.” De ziekte haalde Françoise echter in met ongeziene snelheid en amper enkele maanden later overleed ze. De rechtszaak zelf zou ze nooit meemaken.
Xavier en Eric met de foto van hun moeder en vader tijdens de uitspraak in het asbestproces in 2011.
Photo News.
In 2011 werd Eternit veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van 250.000 euro aan de familie Jonckheere. Het bedrijf ging in beroep, maar in 2017 bevestigde de rechtbank het vonnis, weliswaar met een verminderde schadevergoeding. Het was een bittere overwinning, want intussen waren ook broers Pierre-Paul en Stéphane aan dezelfde kanker overleden, respectievelijk in 2003 en 2009.
Levensmissie:
Na de dood van hun moeder zetten de broers Jonckheere de strijd voort. Xavier werd een boegbeeld van verening voor asbestslachtoffers Abeva, maar trok zich uiteindelijk terug. “Ik kon niet elke dag met asbest bezig zijn. Ik wilde leven”, zegt hij over die beslissing. Zijn broer Eric nam de fakkel over en maakte van de strijd tegen asbest zijn levensmissie. “Hij reisde de wereld rond, sprak met slachtoffers en confronteerde bedrijven met hun verantwoordelijkheid.” In februari 2022 kreeg ook hij de diagnose mesothelioom. “Misschien heeft het feit dat hij zich altijd zorgen had gemaakt over asbest, hem had verzwakt. Maar zonder die strijd had hij misschien minder lang geleefd. Zijn diepe betrokkenheid bij het gevecht gaf hem zeker kracht. Dat was zijn karakter.”
Ik heb Eric nooit verteld dat ik ziek was. Ik durfde niet. Ik wilde hem dat niet aandoen. Maar het was moeilijk om hem te zien aftakelen, wetende dat mij hetzelfde lot wachtte
Xavier Jonckheere.
In november 2024 gebeurde wat Xavier al jaren als een zwaard van Damocles boven zich had voelen hangen. Hij kreeg zelf kanker. “Ik had al een paar keer een klaplong gehad, wat vaak een voorteken is. Na een nieuwe biopsie was het verdict duidelijk: mesothelioom.” Een maand later overleed Eric. “Ik heb hem nooit verteld dat ik ziek was”, zegt Xavier. “Ik durfde niet. Ik wilde hem dat niet aandoen. Maar het was moeilijk om hem te zien aftakelen, wetende dat mij hetzelfde lot wachtte.”
KIJK. De hervorming van het asbestfonds werd in maart 2024 voor de vierde keer weggestemd in de Kamer.
Xavier heeft de strijdbijl nog niet helemaal begraven, maar focust zich nu vooral op zijn gezondheid. Om de drie weken meldt hij zich op woensdag aan in het ziekenhuis voor chemotherapie. Hoewel hij zijn vader, moeder en broers zag lijden, blijft hij opmerkelijk kalm onder zijn lot. “Ik ben optimistisch. We wisten al sinds 2000 dat dit kon gebeuren. Nu is het zover. Vooral mijn jongste zoon heeft het er moeilijk mee”, zegt hij. “Hij zei: ‘Mijn kinderen zullen hun grootvader nooit kennen.’ Dat was zwaar.”
Het onbekende:
Xavier Jonckheere.
Foto: Marc Baert.
Het Vlaams Parlement bespreekt intussen verdere saneringen en de aansprakelijkheid van Eternit. Op 18 maart worden niet alleen experten, maar ook asbestproducenten Eternit/Etex en SVK verwacht in de Commissie voor Leefmilieu voor een hoorzitting. Het doel? De vervuilers laten betalen voor de sanering van asbest in Vlaanderen.
Ondanks zijn ziekte blijft Xavier wel betrokken bij de strijd voor gerechtigheid. “Het Fonds voor Asbestslachtoffers bestaat mede door onze inzet”, zegt hij. “Maar er is nog veel werk. Zolang er asbest in onze omgeving is, zullen er nieuwe slachtoffers vallen. En dat is onaanvaardbaar. Mijn moeder en Eric bewezen dat Eternit wist hoe gevaarlijk asbest was. Dat kunnen ze nooit meer ontkennen. Wat achter ons ligt, kunnen we niet veranderen. Maar wat voor ons ligt? Dat is nog niet geschreven.”
Xavier en Eric tijdens de uitspraak in het asbestproces in 2011.
Photo News.
Over Eternit en asbest:
Wat was Eternit?
Eternit (opgericht 1905) was de grootste Belgische producent van asbestcement (leidingen en dak- en gevelbekleding). Het bedrijf stopte in 1997 met asbestproductie.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s?
Blootstelling leidt tot asbestose, longkanker en mesothelioom, vooral bij ex-werknemers en omwonenden.
Wat zijn de wettelijke ontwikkelingen rond asbest?
Verbod op blauwe asbest (1978), totaalverbod in België (1998), EU-verbod (2001), oprichting Asbestfonds (2007).
Wat is de huidige situatie rond asbest?
Er is een strikte regelgeving voor asbestsanering, maar de risico’s blijven door oude toepassingen.
Hoe verliep de juridische strijd rond Eternit?
In 2011 werd Eternit verantwoordelijk gesteld voor de dood van Françoise Van Noorbeeck-Jonckheere, met meerdere rechtszaken sindsdien. De Brusselse rechtbank veroordeelde Eternit in 2023 wegens het ‘opzettelijk veroorzaken van longvlieskanker’ bij Eric Jonckheere.
Bron: www.hln.be