Hoe gedragen stamcellen zich na transplantatie in hun nieuwe omgeving? En ligt de leeftijd in een stamcel opgeslagen of verandert deze in een jongere leefomgeving? Onderzoekers willen dit beter begrijpen door in een nieuw project het RNA van individuele stamcellen te analyseren. Zo kan stamceltransplantatie als behandeling voor kinderen en jongvolwassenen met kanker en andere ziekten verder verbeteren. De specialisten van de single cell genomics faciliteit in het Prinses Máxima Centrum en de Belderbos-groep werken samen om antwoorden te vinden.

Nieuwe bloedcellen ontstaan vanuit bloedstamcellen. Deze stamcellen zijn te vinden in het beenmerg, in het binnenste van de botten. Voor sommige kinderen met acute leukemie (ALL of AML), een vorm van bloedkanker, is donor stamceltransplantatie de best passende behandeling. Dit zijn kinderen bij wie chemotherapie niet goed genoeg werkt. Door stamcellen van een gezonde donor in het beenmerg van het kind te brengen worden nieuwe gezonde bloedcellen gemaakt. Jaarlijks worden zo’n 80 kinderen in het stamceltransplantatiecentrum van het Máxima behandeld. Dit zijn voornamelijk kinderen met kanker.

Eigenschappen per cel in beeld:

Niet alle stamcellen zijn hetzelfde. Onderzoekers bekijken deze daarom op het niveau van losse, individuele cellen. Zo kunnen ze de werking, de aanmaak van nieuwe bloedcellen, beter te begrijpen. Dankzij speciale technologie krijgen de experts van de single cell faciliteit in het Máxima per stamcel inzicht in de aansturing door het RNA te analyseren. Dr. Thanasis Margaritis, teamleider van de single cell genomics faciliteit: ‘Single-cell sequencing technologieën geven zeer gedetailleerde inzichten in cellulaire processen. We onderzoeken bijvoorbeeld al de verschillen tussen tumorcellen, celdeling en communicatie tussen cellen. Dit heeft belangrijke inzichten over de werking van tumorcellen opgeleverd. Ik kijk ernaar uit om deze single cell technologieën ook in het onderzoeken van gezonde bloedstamcellen te gebruiken. En zo onze kennis uit te breiden over het gedrag van bloedstamcellen na een pediatrische stamceltransplantatie.’

Genezing met optimale kwaliteit van leven:

Dr. Mirjam Belderbos, kinderoncoloog en onderzoekgroepsleider in het Máxima: ‘Stamceltransplantatie is voor veel kinderen een effectieve behandeling. Echter, bij niet alle kinderen slaat de transplantatie goed aan. Om dit verder te verbeteren willen we beter begrijpen wat er na de transplantatie met de stamcellen in het voor deze cellen nieuwe lichaam gebeurt. Zo wil ik graag begrijpen welke donorcellen in welke omstandigheden goed aan het werk gaan om nieuwe gezonde bloedcellen aan te maken. Maar óók welke niet. En hoe we dit vervolgens naar toepassing in de kliniek kunnen vertalen.’

Kinderen hebben nog een heel leven voor zich. Daarom doet Belderbos ook onderzoek naar de lange-termijn uitkomst van  stamceltransplantatie. Op dit moment vindt daarvoor een klinische studie plaats om de bloedproductie van mensen die zijn genezen van kinderkanker te onderzoeken. Belderbos: ‘Ik wil meer te weten komen over bloedstamcellen in relatie tot leeftijd. Ik wil graag onderzoeken of de getransplanteerde stamcellen hun biologische leeftijd behouden, of zich aanpassen aan de leeftijd van de ontvanger. De leeftijd van de donor kan soms tientallen jaren hoger of juist lager zijn dan die van het kind. Samen met onze collega's van de single cell faciliteit gaan we daarom onderzoeken of stamcelleeftijd is vastgelegd in de cel of dat deze ‘verjongt’ in een jonge omgeving.’

Samen met haar onderzoekgroep gaat Belderbos aan het werk om deze werkings- en verouderingsvraagstukken te beantwoorden. Hiervoor heeft zij onlangs financiering vanuit de Landsteiner Foundation for Blood Transfusion Research ontvangen in de vorm van een fellowship voor vijf jaar. De single cell faciliteit van het Máxima wordt gefinancierd door  KiKa.

Bron: www.research.prinsesmaximacentrum.nl