Auteur: Joyce de Bruijn - amazingerasmusmc.nl/chirurgie

Patiënten met slokdarmkanker die goed reageren op chemotherapie en bestraling, hoeven waarschijnlijk niet meteen na die behandeling te worden geopereerd aan hun slokdarm. Het lijkt effectief en veilig om – onder goede monitoring – af te wachten hoe de tumor zich ontwikkelt. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC Kanker Instituut. 

Oncologisch chirurg in opleiding Berend van der Wilk en oncologisch chirurg Bas Wijnhoven hebben het onderzoek onlangs gepubliceerd in Lancet Oncology.

De standaard therapie bij operabele slokdarmkanker is nu dat de patiënt eerst een intensieve voorbehandeling met chemo-radiotherapie krijgt, gevolgd door een operatie waarbij de slokdarm grotendeels wordt verwijderd. 

Ingrijpend:

‘Dat is een ingrijpende operatie waarbij een buismaag wordt aangelegd. We maken dan een nieuwe slokdarm van weefsel uit de maag. Complicaties komen vaak voor en de ingreep heeft een grote impact op de kwaliteit van leven van de patiënt’, schetst Van der Wilk. 

Bij een op de vier patiënten die zo’n slokdarmresectie ondergaan, wordt in de verwijderde slokdarm geen tumorweefsel meer gevonden. Deze patiënten reageren klaarblijkelijk uitstekend op de voorbehandeling met chemo-radiotherapie. Een complete respons, heet dat in vaktaal.

Van der Wilk: ‘Daardoor rees bij ons de vraag: hebben alle patiënten wel zo’n slokdarmresectie nodig? Of kunnen we de operatie – op zijn minst voorlopig – achterwege laten als we de patiënt nauwlettend in de gaten houden?’

SANO:

Wijnhoven en Van der Wilk zetten met hulp van 12 andere Nederlandse ziekenhuizen de SANO-studie op. Slokdarmkankerpatiënten kregen 6 én 12 weken na hun voorbehandeling een minutieuze controle. Daarbij werden een endoscopie, een echo en een PET-CT-scan verricht. 

Bij 309 patiënten werd tijdens dat vervolgonderzoek géén tumorweefsel meer gevonden. Zij werden ingedeeld in twee groepen: één groep kreeg direct een operatie, één groep kreeg de operatie niet, maar kwam in de ‘actieve surveillance groep’. Deze groep kreeg elke drie maanden weer een endoscopie, een echo en een PET-CT-scan. Beide groepen werden minstens twee jaar lang gevolgd.

Nagenoeg gelijk:

Na twee jaar bleek de overleving in beide groepen nagenoeg gelijk. Bij bijna de helft van de mensen in de actieve surveillance groep was alsnog een operatie nodig. Bij hen bleek het geslonken tumorweefsel niet zichtbaar op die eerste scans, maar openbaarde de tumor zich later wel. Die uitgestelde operatie bleek niet gecompliceerder of risicovoller dan de operatie direct na de chemo-radiotherapie.

Het lijkt dus veilig en effectief om de slokdarmverwijdering na een succesvolle voorbehandeling met chemo-radiotherapie op zijn minst uit te stellen. Maar Wijnhoven en Van der Wilk houden nog wel slagen om de arm. Vervolgonderzoek is daarom enkele jaren geleden al gestart.

Wijnhoven: ‘We kunnen eigenlijk pas vijf jaar na de start van de studie de conclusie trekken of beide opties echt dezelfde overleving geven. Dat zal in juni 2026 zijn.’

Per jaar krijgen ongeveer 3000 mensen de diagnose slokdarmkanker. Niet alle patiënten hebben een operabele tumor. Bij sommigen is de tumor te groot of al uitgezaaid. Zij krijgen een palliatieve behandeling. De overleving na vijf jaar ligt op 45-50 procent van alle patiënten met een operabele tumor.

Er zal ook een kosteneffectiviteitsstudie volgen, vervolgt hij. ‘Want wat is duurder, en wat heeft uiteindelijk het meeste effect: direct opereren of afwachten met allerlei diagnostische tests? Bij een deel van de afwachtende patiënten was immers in een later stadium toch een operatie nodig.’

Ook naar de kwaliteit van leven in beide groepen wordt nog onderzoek gedaan. Alle 309 patiënten hebben vragenlijsten ontvangen. Van der Wilk: ‘Op korte termijn rapporteert de actieve surveillance groep een betere kwaliteit van leven. Maar we weten ook: leven met een buismaag went. We moeten de vragenlijsten nog tot op detail analyseren.’

Keuze:

Direct na de chemo-radiotherapie opereren of afwachten als de tumor verdwenen lijkt, zal uiteindelijk een keuze worden van de patiënt, verwacht Wijnhoven. ‘Er zijn mensen die zeggen: verwijder die slokdarm, dan weet ik zeker dat de tumor weg is. Zij nemen de gevolgen van de operatie voor lief. Maar er zijn ook mensen die een onnodige operatie willen voorkomen en liever eerst afwachten, met behoud van kwaliteit van leven. Het is een persoonlijke keuze die de patiënt moet passen.’

Patiënten die in het Erasmus MC Kanker Instituut worden behandeld, krijgen nu al die keuze. 

Complexe zorg:

Als universitair medisch centrum richt het Erasmus MC zich op patiënten die complexe zorg nodig hebben en op patiënten met een zeldzame aandoening. Voor die patiënten beschikken wij over de specifieke expertise en voorzieningen. Zoals beschreven in Koers28, de strategie van het Erasmus MC.   

Bron: www.amazingerasmusmc.nl