Auteur: Victor Schildkamp - parool.nl/nederland

In de ijskast van het UMC Utrecht ligt een stofje waar je jonger van wordt. Klinkt als science fiction, maar in de kern is het waar. Sterker: “Je mag natuurlijk niet zomaar gezonde bejaarden injecteren, maar volgend jaar willen we gaan beginnen met kankerpatiënten,” zegt wetenschapper Peter de Keizer. Dit is het verhaal van de opwindende zoektocht naar de strijd tegen ouderdom.

Beeld Getty Images/iStockphoto

Acht jaar geleden deed Moleculair bioloog Peter de Keizer zijn verhaal over de stand van zaken toen. Dat ging over muizen die daadwerkelijk behandeld waren met een door De Keizer ontworpen stofje en daar jonger van werden. Of in elk geval veel fitter dan niet-behandelde zusjes en broertjes. Hariger ook.

En tijdens het telefoontje met De Keizer om een afspraak te maken voor een gesprek over de stand van zaken nu, komen al opmerkelijke stukjes informatie voorbij: het spul van toen was instabiel en is nu verbeterd. Muizen leefden er al gemiddeld 27 procent langer mee na een behandeling.

Eeuwige jeugd:

En nu is het plan om mensen te gaan behandelen. Zieke mensen. Want ‘zomaar bejaarden injecteren en over tien jaar eens bellen hoe het ermee gaat’, mag nou eenmaal niet. Al zijn er wel al mensen geweest die eerdere versies van het stofje bij zichzelf inspoten. En die beweerden dat ze beter gingen lopen. Of meer haar kregen. Ja, fantaseren over de eeuwige jeugd is zó verleidelijk als je met De Keizer praat.

Zelf filosofeert hij graag mee, al waakt hij ook voor sciencefictionverhalen: “Maar dat we van gemiddeld tachtig naar gemiddeld negentig jaar gaan en dat we veel fitter zullen blijven, ja, dat geloof ik wel.”

Maar voordat het allemaal te snel gaat, eerst even een - ook al - wonderlijk stukje geschiedenis die leidde tot de doorbraak van de ‘jonger wordende muizen uit 2017’. De enorme biologieles die erbij hoort even zeer rigoureus samengevat zit het zo: cellen in je lichaam raken beschadigd. “Vergelijk het met een auto of fiets die gaan roesten,” zegt De Keizer. Die beschadigde cellen verstoren daardoor weer de werking van andere cellen, waardoor onze organen minder gaan functioneren en we ziek en oud worden.

Groter en gezonder:

Een collega van Peter de Keizer bedacht in Amerika in het verleden een genetisch trucje waardoor die beschadigde cellen sneller dood zouden gaan. De verwachting was dat de uiterst fragiele muizen waarop dit werd uitgeprobeerd, zouden ‘imploderen'. Oftewel: snel zouden doodgaan omdat de cellen zichzelf de nek zouden omdraaien. Op celniveau zou er dan wel gekeken kunnen worden naar de resultaten van ‘het trucje'.

Maar wat gebeurde er? De ‘overgebleven’ stamcellen gingen weer delen. “De behandelde muizen werden iets groter en gezonder,” zegt De Keizer. “Dát had niemand verwacht. De gedachte was: we halen die cellen weg om te laten zien dat dit de ouderdom veroorzaakt. Maar wat óók gebeurde: andere cellen gingen het weer beter doen.”

“Vervolgens heb ik voor diezelfde truc een stofje gemaakt,” zegt De Keizer. Hij pakt er een filmpje bij: van die twee zustermuisjes. Een behandeld. Een niet. Die ene die met een lekker vachtje rondsnuffelt, de ander een beetje krom, vaal en in zichzelf gedoken.

Alibaba:

De Keizer (43) publiceerde zijn verhaal. Omdat gebrúik van het spul wel te patenteren was maar productie niet, werd De Keizers uitvinding al snel ‘nagemaakt’. “Je kon het op een gegeven moment zelfs gewoon kopen op Alibaba,” vertelt De Keizer. “Na mijn publicatie dachten een aantal mensen: dat is een leuk verhaal en zijn dat spul gaan produceren. Wat er natuurlijk gebeurde is dat mensen het op zichzelf gingen testen.”

De Keizer kruipt weer achter de computer. Op zoek naar de bloggers van toen die de resultaten van ‘zichzelf inspuiten met het spul’ beschreven en lieten zien. Er verschijnt een foto van een man met een kalende kop. Daarnaast een foto van enkele weken later. Z’n haar is dikker. Zo lijkt het, in elk geval. “Biohackers heten dit soort figuren. Als je weet hoeveel spul muizen kregen, kan je uitrekenen hoeveel je er als mens van moet gebruiken. Er waren na een tijdje tientallen mensen die mijn spul gebruikten: de een rapporteerde dit als resultaat, de ander dat.”

“Het kan placebo-effect zijn, of misschien waren ze gewoon naar een goeie kapper geweest of lang onder de zonnebank gelegen, we weten het niet, we hebben die mensen zelf niet onderzocht. Maar ze rapporteerden goeie dingen. Toch werd ik er ook angstig van. Want het stofje is een sloopkogel, hè. Het haalt weliswaar slechte cellen weg, maar het kan ook dingen stuk maken. Je weet: zelfs water is op een gegeven moment giftig als je er te veel van inneemt.”

Wildwestexperimenten:

Het is toch een wonderlijk verhaal: een stofje om aan te tonen wát veroudering veroorzaakt, bleek een stofje om veroudering tegen te gaan. Bij muizen dan. En bij biohackende cowboys over de hele wereld leek nog te werken ook. Maar er is natuurlijk een ‘maar’: het spul bleek te instabiel. “Het lichaam wíl helemaal niet dat er ingegrepen wordt en gaat er iets tegen bedenken,” zegt De Keizer. “Dat kan antilichamen gaan maken. Dus na verloop van tijd kun je immuun worden. Bovendien: het werkzame bestanddeel van het spul komt niet zomaar overal in je lichaam waar je het hebben wil.”

De studie naar het wondermiddel dat geen wondermiddel genoemd mag worden, ging door. Het wildwest-experimenteren ook. “Er waren mensen die het gewoon willekeurig in hun buikvet injecteerden. Terwijl je niet te snel moet injecteren, want dan blijft het lokaal in je lichaam. Op een gegeven moment is dat experimenten met het stofje een beetje uitgestorven. Er is voor zover ik weet niemand ziek van geworden. Hopelijk wel gezonder, maar dat weten we niet.”

De wetenschap zat ondertussen ook niet stil. We komen in het heden. “Wij zijn dus bezig gegaan met een nieuwe versie. We hebben met vallen en opstaan moeten leren wat de juiste dosering is. Daarom doen we die toxische studies op muizen en ratten en nu op apen en die doen het goed trouwens. Daar zitten we nu in de laatste fase en hierna mogen we dan ook echt naar de mens.”

Daar zijn we dan toch. Ouderdom aanpakken alsof het een griepje is. De Keizer zet de rem er weer even op. “Kijk, als het gaat om veroudering kun je niet even een groep zeventigjarigen pakken en zeggen: ik geef je iets en als je tachtig bent gaan we kijken hoe het ervoor staat. Dat laten de medicijnen-waakhonden gewoon niet toe. En terecht. Dus je moet het testen op mensen met een bestaande ziekte. En in welke ziekte zitten onherstelbaar beschadigde cellen? Kanker. Cellen die maar doorleven terwijl ze ernstig beschadigd zijn en dus schade aanrichten.”

Gezond ouder worden:

Dan komt de kern van De Keizers onderzoek tevoorschijn. Want hoe mooi het ook is om te dromen over de eeuwige jeugd, realistischer is het om te denken aan gezonder oud worden. Niet meer krakend en piepend naar het einde - dat dan wellicht ook wat jaren later komt - maar hardlopend en voetballend je laatste jaren door.

Bij muizen lukte het al. De Keizer laat een grafiek zien met twee lijnen. Het gaat over twee groepen van honderd muizen. De ene groep is behandeld, de andere niet. De lijn per groep gaat elke keer als er een muis doodgaat een stukje omlaag: bij de onbehandelde groep gaat dat veel sneller dan bij de wel behandelde groep. Toch komen beide lijnen na een paar jaar weer samen als de muizen uit de behandelde groep ook allemaal het loodje leggen. Oftewel: na een paar jaar zijn beide muizengroepen gestorven, maar de ene groep werd gemiddeld ouder en was ook fitter.

“Het is net als met je auto,” zegt De Keizer. “Je laat na een paar jaar een distributieriem vervangen, dan een cilinder, dan je versnellingsbak. Lukt allemaal en toch zijn het na verloop van tijd zoveel dingen bij elkaar dat het hopeloos wordt. Op een gegeven moment is het ook bij mensen vechten tegen de bierkaai. Ik denk dat we op een gegeven moment van gemiddeld 80-82 jaar naar de 90 gaan. De droom is dit: dat we allemaal gezond 90 worden, of nog ouder, en dan dood neervallen. Je kunt alles aan een mens vervangen, er zijn zelfs aanwijzingen dat het spul je geheugen goed houdt, maar je bewustzijn en je hersenen zijn niet te vervangen, nog niet. Dus op een gegeven moment ga je toch een keertje.”

Niet genoeg proeven:

Fitter, beter geheugen. Maar hoe zit het met uiterlijk. Is het fijn om voetballend 120 te worden, maar door de rimpels jezelf niet meer te herkennen? De Keizer: “Tja, we zijn geen L’Oréal, zeg ik altijd. Al kijken we er wel naar, want je kan het namelijk ook wel in een zalf doen. Als je het maar goed doet gaat het wel door je huid heen. We hebben eigenlijk gewoon niet genoeg proeven gedaan om daarover een conclusie te trekken.”

Voorlopig is de volgende stap met het stofje (dat CL04183 heet) het behandelen van mensen met darmkanker, kanker in de eierstokken of borstkanker (al moeten er voor het dure project nog financiers worden geworven). Is De Keizers ‘strijd tegen ouderdom’ dan gekanteld naar kanker bestrijden? “Nee, eigenlijk is er niks veranderd. Maar ik kan niet, wat ik al zei, zomaar ineens zeventigjarigen gaan behandelen en zeggen: ‘Succes! Op je negentigste bellen we en hoop ik dat je de gezondste bent’. Dat mag niet. Al heb ik zo’n aanbieding heus wel gekregen. Dat was in Monaco, iemand die zei: we pakken honderd mensen en varen we naar internationale wateren. Nee, dat heb ik natuurlijk niet gedaan, want als het misgaat ben je een massamoordenaar. Dus we beginnen met kankerpatiënten. Al is de dosering natuurlijk anders bij kanker. Bij kanker ga je voor een korte, agressieve behandeling. En daarna stop je ermee.”

Maar mag je, als die persoon daarna genezen is, niet gewoon verder gaan om te kijken of-ie daarna ook ‘jonger’ wordt? “Hm, da’s wel een goeie. Een terechte vraag. Want stel dat het werkt, dan ben je vanuit ethische redenen verplicht om door te gaan. Dus ja, dat kan nog wel eens die kant op gaan. Maar het gaat om patiënten die misschien nog een jaar te leven hebben. Ik ben allang blij als ik daar vijf jaar van kan maken. Of het daarna ook weer fitte twintigers worden...? Ik ben allang blij als we dat eerste kunnen oprekken. We gaan dus eerst die kankerpatiënten behandelen en als het dan goed is, komt fase twee: mensen met een chronische ziekte. In fase drie gaan we ziektes voorkómen. En dán kom je weer in de buurt van fit oud worden, langer jong blijven.”

“En ja,” besluit De Keizer, “dat gaan wij nog meemaken, dat mag ik toch hopen.”

Bron: www.parool.nl