Soja.

De sojaboon is een peulvrucht, net zoals bruine bonen, linzen en kapucijners. Soja is een van de oudste Chinese landbouwgewassen en in het verre oosten vormt het al meer dan duizend jaar een belangrijk bestanddeel van de voeding. Sojabonen zijn heel veelzijdig: ze kunnen in z'n geheel (gekookt) gegeten worden, maar worden vooral vaak verwerkt tot producten als sojamelk, tofu, tempeh, miso en sojasaus. Soja wordt in de voedingsmiddelenindustrie ook gebruikt als bindmiddel in allerlei sauzen, gebak, brood, soep et cetera. 

Het is mogelijk om sojaplanten genetisch te veranderen, zodat er veel minder onkruidbestrijdingsmiddelennodig zijn. Het voordeel is dat de sojaplanten op die manier grootschalig en voordelig verbouwd kunnen worden. Het nadeel is dat de gevolgen hiervan voor mens en milieu voor de lange termijn nog onbekend zijn.

Het feit dat in Azië zoveel minder borst-, prostaat- en darmkanker voorkomt wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan de consumptie van soja. Veel bevolkingsonderzoeken hebben dit laten zien. Echter, het voedingspatroon in het verre oosten wijkt ook in veel andere opzichten af van dat in het westen: minder alcohol, minder zuivel, veel groene thee, een hogere consumptie van groente en fruit en minder calorieën. Al deze aspecten samen zijn ongetwijfeld ook van invloed op het minder voorkomen van bepaalde vormen van kanker in Aziatische landen.

Sojabonen zijn de rijkste natuurlijke voedingsbron van isoflavonen, met genisteïne, daïdzeïne en fyto-oestrogenen. Deze plantaardige hormonen (fyto-oestrogenen) worden intensief bestudeerd omdat ze de kans op bepaalde ziekten kunnen helpen verminderen. Daarnaast bevat soja zeer veel eiwitten (proteïnen) en aardig wat vezels. Maar soja is ook nog eens een goede bron van meervoudig onverzadigde vetten, calcium en magnesium. De gezondheidsonderzoeken richten zich vooral op de aanwezigheid van eiwitten, onverzadigde vetzuren en de isoflavonen in soja.

Soja is een plantaardige eiwitbron en bevat alle essentiële aminozuren. Soja kan daardoor in de gehele eiwitbehoefte van het lichaam voorzien. De sojaboon overtreft zelfs alle andere voedingsmiddelen, dus ook vis en vlees, voor wat betreft het eiwitgehalte. Veel vegetariërs eten soja omdat het een goede en goedkope vleesvervanger is. Mede ook daardoor wordt soja vanaf de vijftiger jaren van de vorige eeuw grootschaliger geteeld. Voor het milieu is het ook beter om soja te eten dan vlees. Voor een gelijke hoeveelheid eiwitten in vlees moet een koe eerst heel wat plantaardig voedsel hebben gegeten waarmee het milieu (alleen al door de hoeveelheid mest) veel zwaarder wordt belast.

Soja wordt als cholesterolverlagend middel aangeprezen omdat het meervoudige onverzadigde vetzuren bevat en juist weinig verzadigde vetzuren. Het grootste deel ervan zijn omega-6 vetten, maar soja is ook een van de weinige planten waarin een aardige hoeveelheid omega-3 zit. Vanwege de grote hoeveelheid onverzadigde vetzuren is soja een voedingsmiddel met een beschermend effect ten aanzien van hart en vaatziekten.

Soja bevat zoals gezegd zeer veel fyto-oestrogenen. 'Fyto' betekent plantaardig, en 'oestrogenen' zijn hormonen. Het gaat dus om een soort plantaardige hormonen die gelijkenis vertonen met het vrouwelijke hormoon oestrogeen. Fyto-oestrogenen zitten ook in kikkererwten, citrusvruchten, rode klaver en sommige groenten, maar sojabonen zijn uniek omdat ze de hoogste concentratie van deze krachtige bestanddelen bevatten.

Veel kinderen en mensen zijn overgevoelig voor de eiwitten uit koemelk. Iemand die allergisch is voor koemelkeiwitten kan door over te stappen op geitenmelk de allergie al in 50% van de gevallen doen verdwijnen. De eiwitten uit sojamelk wekken vaak nog minder overgevoeligheid op. Toch blijkt in de praktijk dat deze mensen ook een gevoeligheid kunnen ontwikkelen voor de eiwitten uit soja, zeker als ze op heel jonge leeftijd beginnen met sojamelk. Dit geldt echter maar voor een zeer klein percentage van de mensen.

Vooral door de hoge concentratie fyto-oestrogenen is soja interessant als voedingsmiddel tegen kanker. Deze plantaardige hormonen kunnen namelijk de werking van de eigen oestrogenen beïnvloeden met als resultaat een anti-oestrogeen effect. Vooral bij hormoongevoelige tumoren, zoals borstkanker, kunnen fyto-oestrogenen ingezet. 

Wanneer vrouwen met borstkanker echter behandeld worden met anti-oestrogenen ( Tamoxifen, Arimidex, etc.) om de stimulerende invloed van oestrogenen op de kankercellen te verminderen, dan is het gebruik van fyto-oestrogenen uit soja vermoedelijk ongunstig, omdat deze dan de werking van de anti-oestrogenen weer kunnen verminderen. Dit is onderwerp van wetenschappelijke discussie, maar vooralsnog lijkt voorzichtigheid in deze geboden. Bij fyto-oestrogenen is het wel belangrijk te letten op de bron. Bij borstkanker bijvoorbeeld moet men voorzichtig zijn met fyto-oestrogenen uit hop (bier).

Soja bevat vele soorten fyto-oestrogenen, maar de meest werkzame zijn genisteïne en daidzeïne. Genisteïne wordt met name gebruikt door natuurartsen bij de behandeling van kanker. Het remt de vorming van nieuwe bloedvaten en verhindert de groei van kankercellen. Voor dat effect is genisteïne in hoge doses nodig. Wij raden kankerpatiënten dan ook aan nooit op eigen initiatief genisteïne te gaan gebruiken, maar altijd uitsluitend op voorschrift van een in voeding gespecialiseerde arts.

Soja is een veelzijdig voedingsmiddel en een bron van verschillende gezonde stoffen. De vele eiwitten maken het een goede vleesvervanger. De onverzadigde vetzuren dragen bij aan bescherming tegen hart- en vaatziekten. De fyto-oestrogenen maken het een veelbelovend voedingsmiddel voor de behandeling en preventie van kanker. Naast het eten van meer vis, vezels, groenten en fruit, raden we u dan ook zeker aan om regelmatig soja te gebruiken.