Auteur: Jim Jansen - parool.nl/nederland

Als darmkanker uitzaait in de lever, heeft dat grote gevolgen voor de overlevingskansen van de patiënt. Chirurg Koert Kuhlmann onderzocht een nieuwe methode om darmkankerpatiënten met een pomp direct chemotherapie toe te dienen in de lever. De resultaten zijn veelbelovend.

De chemopomp die middels een operatie onder de huid wordt geplaatst en met een naald kan worden gevuld. Aan de pomp wordt een katheter vastgemaakt die tijdens de operatie wordt verbonden met de slagader naar de lever.

Beeld Andre Jagt

Het prikbord met foto’s, brieven en kaarten van patiënten en ook overlijdensberichten is het eerste dat opvalt in Koert Kuhlmanns werkkamer in het Antoni van Leeuwenhoek (AVL). Kuhlmann zet zijn laptop aan om filmpjes en scans te laten zien van de resultaten van de Pump-IT pilotstudie, waarbij leveruitzaaiingen van darmkanker die niet geopereerd kunnen worden, behandeld worden met een chemopomp die de chemotherapie direct naar de lever brengt.

We spreken hem op een vrijdag eind januari, tussen twee operaties door. “Hier in het AVL behandelen we bijna alleen maar kanker. We hebben geen algemene eerste hulp en mijn werk wordt dus ook niet onderbroken door een patiënt die een acute blindedarmontsteking heeft of een gebroken heup. Die focus is prettig. Ik opereer gemiddeld twee dagen in de week en zie een dag patiënten op de polikliniek. De rest van de tijd heb ik allerlei besprekingen, bereid ik de operaties voor, doe ik aan verslaglegging en besteed ik aan onderzoek.”

Een van de onderzoeken die u onlangs heeft afgerond, is de zogenaamde Pump-IT pilotstudie: 

“De naam van een studie is belangrijk, want die blijft hangen. Darmkanker kan uitzaaien naar de lever. En het is vaak onmogelijk om daar iets aan te doen omdat er te veel uitzaaiingen in de lever zitten. Voor deze groep patiënten onderzoeken we een nieuwe behandeling. Middels een operatie plaatsen we een chemopomp van ongeveer 8 centimeter in diameter – onder de huid en die verbinden we via een slangetje met de slagader naar de lever. Deze pomp kan door de huid heen met een naaldje worden gevuld. De pomp zorgt ervoor dat er continu chemotherapie de lever in gaat.”

Wat zijn de voordelen van deze behandeling?

“Uitzaaiingen in de lever worden van bloed voorzien via de leverslagader. Chemotherapie via de pomp komt dus direct op de goede plaats aan. De chemotherapie in de pomp wordt voor 95 procent direct door de lever afgebroken, nadat die zijn effect heeft afgegeven aan de uitzaaiingen. Hierdoor kan dit middel 200 tot 400 keer hoger worden gedoseerd dan normaal en zijn de bijwerkingen voor de rest van het lichaam beperkt. Tot slot kan deze pomptherapie worden gecombineerd met normale chemotherapie via een infuus, voor een optimaal effect. Als de uitzaaiingen dan kleiner worden, ontstaat er in tweede instantie vaak de mogelijkheid om de uitzaaiingen alsnog operatief te verwijderen of lokaal te behandelen.”

Waar komt dat concreet op neer?

“De uitzaaiingen in de lever krijgen met deze nieuwe behandeling echt een enorme knal. Hoog gedoseerd en precies op de juiste plek geeft de pomp 24 uur per dag chemotherapie af.”

CT-scan van de lever voor (links) en na (rechts) behandeling volgens het Pump-IT-protocol. De donkere gebieden verspreid door de lever zijn de uitzaaiingen van darmkanker. Deze zijn na de behandeling duidelijk kleiner geworden of verdwenen.

Hoe zijn de resultaten?

“Indrukwekkend. Daarom zijn we recentelijk gestart met een landelijke vervolgstudie waarbij we de pomptherapie vergelijken met de huidige standaardbehandeling met gewone chemotherapie, met het doel om het effect op overleving te onderzoeken. De studie is open in het AVL en binnenkort ook in de andere levercentra in Nederland. Het is mooi om dit in Nederland met elkaar tot een succes te brengen ”

U bent gespecialiseerd in darmkanker met uitzaaiingen in de lever. Waarom heeft u ooit voor deze richting gekozen?

“De kanker ontstaat in de darmen, de cellen verspreiden zich, zaaien uit naar de lever en zo ontstaan er nieuwe tumoren. Je hebt eigenlijk een soort darmkanker in je lever. Al vanaf het begin van mijn opleiding vind ik de lever een heel erg boeiend orgaan. Mooi ook, essentieel, met heel veel belangrijke functies. De lever ruimt op, maakt eiwitten, zet voedingsstoffen om in bruikbare bouwstoffen, en zorgt zowel voor ontgifting als voor je suikerhuishouding. Van buiten is het een groot glad orgaan van 1,5 kilo, maar van binnen heeft het een gecompliceerd metronetwerk met aders, galwegen en slagaders.”

Hoeveel mensen krijgen jaarlijks darmkanker?

“Het hoort met borst-, prostaat-, long- en huidkanker tot de top 5 van de meest voorkomende kankersoorten in Nederland. Ieder jaar krijgen ongeveer 12.000 mensen darmkanker en overlijden bijna 4500 personen daaraan.”

Is de overlevingskans groter dankzij de PUMP-IT-methode?

“Dat verwachten we ja, maar dat is ook wat we met deze studie gaan onderzoeken. Onze pilot hebben we samen met het Erasmus MC gedaan met 31 patiënten en was gericht op de haalbaarheid en veiligheid van deze nieuwe behandeling, die nog nooit eerder in de EU was uitgevoerd. We hebben de resultaten gepubliceerd en met 2,3 miljoen euro die we van het KWF hebben gekregen gaan we een vervolgonderzoek doen om te kijken naar de overlevingswinst. Dat doen we gerandomiseerd, wat betekent dat de computer bepaalt of de patiënt de standaardchemotherapie krijgt of deze PUMP-IT-methode. Voor mij, met mijn oncologenhart, is het vooral belangrijk dat de mensen met deze vorm van kanker langer zullen leven.”

Hoe optimistisch bent u?

“Dat vind ik moeilijk, omdat het over ernstig zieke patiënten met uitgezaaide ziekte gaat. De gemiddelde overleving van deze patiëntengroep, die standaard chemotherapie krijgt, is 30 maanden. We hebben gecalculeerd dat na de pompbehandeling dit 48 maanden zou kunnen zijn. Let wel, dit zijn gemiddelden. De studie zal het bewijs gaan leveren en ik hoop van harte dat we hiermee ook meer mensen met deze ziekte kunnen gaan genezen.”

CV Koert Kuhlmann.

14 augustus 1973, Eindhoven.

Koert Kuhlmann is hepatobiliair en gastro-intestinaal chirurg en biomedisch wetenschapper verbonden aan het Antoni van Leeuwenhoek. Zijn specialisatie is de behandeling van darmkanker en uitzaaiingen naar de lever. Eerder werkte hij in ziekenhuizen in Liverpool, New York, Parijs en Los Angeles. Tussen 1994 en 2001 studeerde hij geneeskunde aan de UvA en aan diezelfde universiteit promoveerde hij in 2007.

Bron: www.parool.nl