Nanoknife.

De nieuwste ablatietechniek irreversible electroporation (IRE), ook wel Nanoknife genoemd, is een nieuwe techniek voor de beeldgestuurde ablatie van solide tumoren. De techniek maakt gebruik van elektrische energie: door de toediening van meerdere korte stroomstootjes van zeer hoog voltage aan tumorweefsel wordt de structuur  van de cellen ontwricht waardoor zij doodgaan.

Toepassingsgebieden:

• niet uitgezaaide alvleesklierkanker
• centrale levertumoren, centrale niertumoren
• terugkomende tumoren in het kleine bekken (die al bestraald zijn)
• prostaatkanker

Kankercellen doden met elektriciteit:

Tumoren in de alvleesklier zijn soms zo vergroeid met belangrijke bloedvaten dat chirurgen ze niet weg kunnen snijden. Met de 'nanoknife', die gebruikmaakt van elektrische spanning om cellen te vernietigen, is dat wél mogelijk. Chirurg Bert Bonsing en interventieradioloog Arian van Erkel van het LUMC doen er onderzoek naar.

Zet een cel onder elektrische spanning en zijn poriën gaan open. Haal de spanning eraf en de poriën gaan weer netjes dicht. Tenminste, in eerste instantie. Want doe je dit vaak genoeg achter elkaar, dan blijven de poriën open staan - en dat overleeft een cel niet. Sneu? Misschien, maar niet als het om een kankercel gaat. "Je kunt er gebruik van maken als je tumoren uit de weg wilt ruimen", vertelt chirurg dr. Bert Bonsing (Heelkunde). Dat kan met de 'nanoknife', oftewel 'irreversibele elektroporatie' (IRE). Het gaat als volgt: je plaatst een aantal naalden rondom de tumor die achter elkaar veel korte, elektrische stoten afgeven. De tumorcellen gaan daardoor permanent open, en sterven af. Onderzoekers in het LUMC gebruiken deze techniek bij patiënten met alvleesklierkanker.

Geen schade aan omliggend weefsel:

In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 1670 mensen alvleesklierkanker (pancreascarcinoom). De vooruitzichten zijn niet gunstig, zeker niet als de kanker pas in een laat stadium ontdekt wordt - en dat is jammer genoeg vaak het geval. Alleen wanneer de tumor nog niet is uitgezaaid, bestaat er kans op genezing. De patiënt ondergaat dan een operatie om de tumor te verwijderen, vaak aangevuld met chemotherapie. "Helaas blijkt soms tijdens de operatie dat de tumor toch niet te verwijderen is", zegt Bonsing. "Soms is de tumor zo stevig vergroeid met belangrijke bloedvaten dat het compleet wegsnijden niet meer gaat. Als dat tijdens de operatie zo blijkt te zijn, dan moeten we de tumor noodgedwongen laten zitten." Tijdens dezelfde operatie legt de chirurg dan nog wel bypasses voor de galweg en het voedselkanaal aan, zodat die doorgangen niet (meer) door de tumor geblokkeerd worden. Maar genezing zit er voor de patiënt niet meer in.

Dankzij de korte stroomstootjes geeft de nanoknife maar weinig hitte af.

Gelukkig is snijden met het scalpel niet de enige manier om een tumor te verwijderen. Interventieradioloog dr. Arian van Erkel (LUMC): "Er bestaan methoden als radiofrequente ablatie, cryo-ablatie of microwaveablatie. Zulke technieken, waar geen mes aan te pas komt, gebruiken artsen onder andere om tumoren te vernietigen." Het nadeel van al deze vormen van 'ablatie': er ontstaat ook schade aan het omliggende weefsel. "De hitte of kou die gebruikt wordt om de cellen te doden, beschadigt ook het weefsel vlakbij de tumor", legt Van Erkel uit. Daarom zijn deze technieken niet geschikt voor moeilijk gelegen alvleeskliertumoren die met belangrijke bloedvaten zijn vergroeid.

Beter dan verwacht:

Het bijzondere van de nanoknife (IRE) is dat er vanwege de korte duur van de stroomstootjes juist weinig hitte vrijkomt. "Het weefsel rond de tumor wordt bijna niet verhit. Op die manier kun je bloedvaten en andere belangrijke structuren in de buurt van de tumor dus wél sparen", zegt Van Erkel. Bonsing en Van Erkel voeren nu samen met onderzoekster Noor de Leede een studie uit naar de veiligheid en haalbaarheid van IRE voor alvleeskliertumoren. Patiënten die in aanmerking komen voor chirurgie kunnen voorafgaand aan de operatie toestemming geven om IRE toe te passen, mocht de tumor tijdens de operatie onverhoopt niet weggesneden kunnen worden. Bonsing en Van Erkel verwachten elke maand één patiënt met de nanoknife te gaan behandelen. Door de nanoknife zou het afweersysteem de tumorcellen leren herkennen

"Het gaat ons nu nog niet om hoe goed het werkt", benadrukt Bonsing. "We richten ons vooral op de veiligheid en uitvoerbaarheid van de techniek, zoals: waar kun je die naalden het best plaatsen?" De effectiviteit van de behandeling komt pas later aan bod. Maar de onderzoekers hebben uiteraard wel redenen om te geloven dat het werkt. "In Amerika zijn al alvleesklierkanker patiënten behandeld met IRE", zegt Bonsing. "En de resultaten daar zijn bemoedigend. De patiënten doen het beter dan vooraf
was ingeschat."

Afweersysteem:

Waarom die patiënten het zo goed deden? Misschien hielp hun eigen afweersysteem een handje mee, hopen de onderzoekers. "Er zijn aanwijzingen dat door gebruik van IRE het afweersysteem de tumorcellen leert herkennen", licht Van Erkel toe. "Het idee is dat het afweersysteem dan ook tumorcellen op andere plekken in het lichaam herkent en opruimt. We weten nog niet of dat echt zo is, het is nog een theorie", zegt Bonsing. "In onze studie nemen we bloedtesten af om te zien of het afweersysteem van de patiënt zich na de behandeling inderdaad meer op tumorcellen richt."

Beloften genoeg dus voor deze nieuwe techniek. Of ze bewaarheid worden, is nog even afwachten.

Bron: www.opererenzondersnijden.nl