Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) kan nu sneller starten met behandeling van agressieve lymfeklierkanker dankzij een eigen laboratorium dat lichaamseigen afweercellen ontwikkelt. De wachttijd is hierdoor teruggebracht van 4 weken naar 7 dagen. Een verschil dat levens kan redden.

Een analist voert de laatste checks uit, voordat de getransformeerde afweercellen aan de patiënt teruggegeven zullen worden. De cellen hebben een week in de cocoon (een geavanceerde broedstoof) kunnen groeien.

De behandeling die wordt toegepast tegen agressieve lymfeklierkanker heet CAR-T-celtherapie. Bij deze behandeling worden genetisch veranderde lichaamseigen afweercellen (T-lymfocyten) van de patiënt gebruikt om de kankercellen aan te vallen. Dit genetisch veranderen vindt nu plaats in een eigen laboratorium van het LUMC.

Hoe werkt CAR-T-celtherapie?

Specialisten van de afdeling Hematologie halen de T-cellen uit het bloed van de patiënt. Daarna worden deze cellen in een laboratorium genetisch zo veranderd dat ze de kankercellen beter herkennen en doden. De veranderde afweercellen heten dan CAR-T-cellen. De patiënt krijgt die cellen terug via een infuus. De therapie is succesvol: ongeveer 45 procent van de patiënten met een bepaalde vorm van agressieve lymfeklierkanker (die normaal gesproken uitbehandeld zijn) lijkt dankzij de behandeling te genezen. CAR-T-celtherapie is dan ook de grootste doorbraak van de afgelopen jaren in de behandeling van kanker.

Eigen laboratorium:

Joost Vermaat, internist-hematoloog van het LUMC : "Tot voor kort vond de productie van CAR-T-cellen plaats in het laboratorium van een fabrikant. Dat had grote nadelen. Het heen en weer sturen van de cellen duurde ruim vier weken. Behalve tijdrovend was het proces ook duur: per behandeling liepen de kosten al gauw op tot zo'n 500.000 euro. Bovendien was de exacte samenstelling van het product alleen bekend bij de farmaceut, wat kon leiden tot onzekerheid over de kwaliteit bij zowel patiënt als arts."

Nu we deze CAR-T-cellen zelf kunnen produceren zijn de kosten aanmerkelijk kleiner, naar schatting zo'n 80.000 euro. Andere voordelen zijn dat de behandeling slechts een week hoeft te duren en dat het LUMC door de eigen productie nu precies weet hoeveel en welke cellen worden teruggeven aan de patiënt. Hiervoor was die samenstelling alleen bekend bij de farmaceut. Dat kon leiden tot onzekerheid over de kwaliteit van de therapie.

Inmiddels zijn tien patiënten in het LUMC succesvol met zelfbereide CAR-T-cellen behandeld. Voor de komende maanden staan ook behandelingen van andere patiënten op de agenda. Deze behandelingen worden gedaan in studieverband (o.a. Atalanta). De eigen CAR-T-celproductie maakt gebruikt van het vakmanschap van het lab en een goede samenwerking tussen diverse afdelingen.

Bijwerkingen:

"Toch zitten er ook nadelen aan de CAR T celtherapie", zo zegt Vermaat. "De behandeling is intensief en alle patiënten hebben last van bijwerkingen. Meestal zijn deze goed te behandelen, maar soms zijn de bijwerkingen zo ernstig, dat de patiënt op de intensive care terecht komt. Gelukkig gaan de ontwikkelingen bij deze nieuwe behandelmethode razendsnel. We streven ernaar om de effectiviteit te vergroten, bijwerkingen te verminderen, nieuwe CAR-T-producten te ontwikkelen voor andere kankersoorten en om de zorg goedkoper te maken door zelf de productie te doen. Een ambitieuze doelstelling, maar wij hebben er vertrouwen in."

Binnen het LUMC gaat de afdeling hematologie verder met de doorontwikkeling van de CAR-T-celtherapie. Dat doen zij samen met het bedrijf Cellpoint/Galapagos. Dat geldt ook voor andere ziekten, zoals chronische lymfatische leukemie en multipel myeloom (ziekte van Kahler).

Bron: www.lumc.nl