Met een nieuwe urinetest zou longkanker vroeger opgespoord kunnen worden. Kankerspecialist Filip Lardon (UAntwerpen) geeft meer uitleg. 

Getty Images / Tim De Backer.

Onderzoekers van de universiteit van Cambridge hebben een urinetest ontwikkeld die de eerste tekenen van longkanker al in een vroeg stadium opspoort. Kleine kanttekening: het onderzoek is nog niet op mensen toegepast. Toch zit er veel potentieel in, meent kankerexpert Filip Lardon (UAntwerpen): “Misschien is het in de toekomst ook toepasbaar voor andere kankers.”

Met een aandeel van 12,35 procent is longkanker de derde meest voorkomende vorm van kanker in ons land, goed voor ongeveer 10.000 diagnoses per jaar. Longkanker is bovendien een van de dodelijkste kankers. “Wie de diagnose van longkanker krijgt, heeft gemiddeld 25 tot 30 procent kans om nog vijf jaar te leven”, zegt kankerexpert Filip Lardon (UAntwerpen). “Ter vergelijking: voor kanker in het algemeen is die kans 67 procent, bij borstkanker zelfs meer dan 90 procent. Bij longkanker is roken in 80 tot 90 procent van de gevallen de oorzaak.”

De voorbije jaren heeft de wetenschap heel veel vooruitgang geboekt in de behandeling van kanker, onder meer dankzij immuuntherapie. “Maar jammer genoeg slaan die behandelingen voorlopig minder goed aan bij longkanker. Dat is dubbel vervelend, omdat longkanker zo frequent voorkomt. Het blijft zoeken naar meer effectieve behandelingen, maar we zijn er nog lang niet.”

Moeizame screening:

Daarom benadrukt professor Lardon het belang van preventie en vroegtijdige opsporing. Al blijkt dat laatste niet zo eenvoudig te zijn. “De eerste tekenen van longkanker zijn best vaag, zoals frequent hoesten of pijn in de borststreek. Maar daar heeft elke roker last van. Dat verdoezelt het probleem, waardoor mensen geen actie ondernemen. De meeste mensen hebben pas door dat er iets aan de hand is wanneer ze bloed ophoesten, maar dan is de kanker meestal al in een vergevorderd stadium en zijn de overlevingskansen drastisch gedaald.”

Senescente cellen zijn uitgescha­kel­de, ronddwalen­de cellen. Ze scheiden nog bepaalde stoffen af die de ontwikke­ling van kankercel­len in hun nabijheid kunnen veroorza­ken

Kankerspecialist Filip Lardon (UAntwerpen)

Momenteel bestaat er geen goede methode om longkanker op grote schaal en tegen een betaalbare prijs zou op te sporen. “De bevolking screenen met behulp van medische beeldvorming is heel duur. Hetzelfde geldt voor een bronchoscopie om in de longen te kijken of voor het uitvoeren van een punctie, wat ingrijpend is.”

Voor kankeronderzoekers is de ontwikkeling van betere en praktischere opsporingsmethodes dan ook een van hun belangrijkste doelstellingen. Onderzoekers van de universiteit van Cambridge hebben nu een veelbelovende methode ontwikkeld: een urinetest waarmee je longkanker vroegtijdig kunt opsporen aan de hand van ‘zombiecellen’.

Wat zijn zombiecellen?

Zelf gebruikt professor Lardon liever de wetenschappelijke benaming: senescente cellen. Dat zijn verouderde of beschadigde cellen die zonder specifieke functie achterblijven in ons lichaam. “Het zijn uitgeschakelde, ronddwalende cellen. Vandaar de naam ‘zombiecellen’.” Maar ze scheiden wel nog bepaalde stoffen af die de ontwikkeling van kankercellen in hun nabijheid kunnen veroorzaken. “Daarom zien we ze niet graag opduiken in het weefsel, want ze zijn een risicofactor. Meestal ruimt het lichaam senescente cellen op, maar naarmate we ouder worden, gaat dat vaker mis. Ook slechte voedingsgewoonten, roken en weinig bewegen zorgen ervoor dat senescente cellen zich sneller opstapelen.”

Er is al meermaals vastgesteld dat dergelijke cellen vaker aanwezig zijn op plekken waar kankercellen ontstaan. “Wie veel senescente cellen heeft, loopt een hoger risico op kankerontwikkeling. Bovendien reageren senescente cellen niet of veel minder op chemotherapie. Maar we kunnen ze niet zomaar opsporen met een scan of een punctie.” Daarom hebben de onderzoekers een injecteerbare sensor of een ‘probe’ ontwikkeld. Die reageert met de eiwitten uit de zombiecellen en vormt er een verbinding mee. Het resultaat is een stof die je makkelijk kunt opsporen in een urinestaal.

Belangrijk wapen voor screening:

Voor alle duidelijkheid: de opsporingsmethode van de universiteit van Cambridge is voorlopig enkel op muizen getest. “Er is nog een lange weg te gaan alvorens we dit op mensen kunnen toepassen”, zegt professor Lardon. “Het is helemaal niet zeker of de stof die de onderzoekers bij muizen hebben geïnjecteerd onschadelijk is voor mensen, laat staan dat ze bij mensen zal werken. Bovendien zijn klinische studies bij mensen heel sterk gereglementeerd.”

De test mag absoluut geen vrijgelei­de zijn om erop los te leven. Longkanker is net een kanker die we kunnen voorkomen

Kankerspecialist Filip Lardon (UAntwerpen)

Toch ziet professor Lardon potentieel in het onderzoek. “Het kan artsen helpen om de eerste tekenen van kanker in een vroeg stadium te identificeren, wellicht op een manier die nog betaalbaar is ook. Op het vlak van kankerscreening zou dit een groot verschil kunnen maken. En misschien is de methode ook toepasbaar bij andere soorten kanker.”

Maatschappelijk vraagstuk:

Volgens de professor zijn er momenteel heel wat innovatieve opsporingsmethodes in volle ontwikkeling, waarbij ook ons zweet en de lucht die we uitademen vroege tekenen kunnen bevatten van de aanwezigheid van kwaadaardige cellen. “Ik ben ervan overtuigd dat we die methodes de komende tien jaar zullen zien opduiken in de ziekenhuizen.”

Er gaat terecht veel aandacht naar een betere screening op longkanker bij rokers en ex-rokers, maar dat stuit ook op tegenstand. “Velen zien er het nut niet van in en spreken over verspilling van middelen.” Daar valt inderdaad iets voor te zeggen. Als je weet dat roken tot 90 procent van alle longkankers veroorzaakt, zetten we dan niet beter in op het ondersteunen van mensen die willen stoppen met roken of het creëren van een rookvrije generatie? “De test mag absoluut geen vrijgeleide zijn om erop los te leven”, besluit professor Lardon. “Longkanker is net een kanker die we kunnen voorkomen.”

Bron: www.hln.be/gezondheid