Kanker ‘overwinnen’? Je bent een geluksvogel, of niet.
Auteur: Jolanda Withuis.
Ja, daar stond het weer. Hoe iemand het uit zijn pen krijgt is me een raadsel maar in Trouw presteerde afgelopen dinsdag een sportjournalist het om de jonge Colombiaanse voetbalster Linda Caicedo een ‘inspiratiebron’ te noemen omdat zij ‘kanker overwon’. En hoewel er inmiddels al vaak gegronde kritiek is geleverd op dit cliché, niemand die hem corrigeerde.
Hoe stelt de journalist zich voor dat Caicedo’s overwinning verliep? Sloeg de zieke de kwaadaardige cellen met een karwats haar eierstokken uit? Nee, ik vrees dat hij meent dat kanker een ziekte is die met doorzettingsvermogen te genezen valt. In elk geval is dat de implicatie voor wie ook maar even stilstaat bij de uitdrukking ‘overwon’. Het kan natuurlijk ook dat hij niet nadacht maar simpelweg een cliché overschreef uit zo’n typische ronkende sporttekst: ‘Niet alleen scoorde ze in haar jonge leven vele doelpunten, ze overwon ook kanker.’ Bah! Bah! Bah!
Waarom maakt dit me zo kwaad?
Bietensap en mindfulness:
Niet alleen omdat ik zelf borstkanker heb gehad en weet dat het feit dat ik er een kwart eeuw na dato nog ben niet komt doordat ik die ziekte heb ‘overwonnen’. Ik ben ervan genezen. Ik ben een geluksvogel. Dat is er mede aan te danken dat alle betrokkenen het juiste deden. Ik, omdat ik mijn huisarts regelmatig mijn borsten liet controleren (ik was te jong voor het bevolkingsonderzoek). De huisarts die mij, toen ze in mijn borst iets voelde dat daar niet hoorde, onmiddellijk doorstuurde en het niet ‘nog even aanzag’. Het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, waar ik werd behandeld. En ikzelf opnieuw, omdat ik braaf deed wat de behandelaars nodig achtten: amputatie linkerborst, verwijderen eileiders en eierstokken, jarenlange hormoonkuur. Die behandeling sloeg aan.
Zulke healers zijn eigenlijk criminelen:
Niet lang nadat ik was geopereerd, stierf de jonge actrice Sylvia Millecam een vreselijke dood – aan borstkanker. Zij had zich met haar knobbel wél uitgeleverd aan ‘alternatieve’ genezers, enkele dozijnen zelfs. Ik beschouw zulke healers als criminelen omdat zij misbruik maken van het psychologische gegeven dat ‘zelf iets kunnen doen’ traumatisering tegen gaat. De suggestie dat je de macht over je lichaam kunt heroveren met leefregels of dieet is in de psychisch precaire situatie na een kankerdiagnose verleidelijk.
Terug naar de voetbalster. Bovenal staat het idee van ‘overwinnen’ me tegen vanwege de, vermoedelijk onbedoelde, suggestie dat mensen die hun kanker niet overleven harder hadden moeten vechten. Zinsneden in overlijdensberichten als ‘ondanks moedige strijd toch overleden’ vind ik ten diepste tragisch. Ik heb vriendinnen verloren aan borstkanker. Zij hielden niet minder van het leven dan ik en deden, net als ik, wat ze konden om het te behouden.