Hospices raken vol: "Waar kunnen terminale patiënten straks nog op fijne plek sterven?"
Hospices zijn er voor mensen die binnen drie maanden zullen overlijden
Foto: GettyImages.
Eén op de zes mensen die zich vorig jaar heeft aangemeld voor een plek in een hospice, kon daar niet terecht omdat er geen bed beschikbaar was. Medisch specialist Sabine Netters uit Hasselt maakt zich zorgen over deze ontwikkeling. "Dit probleem wordt alleen maar groter en groter."
In Nederland zijn er bijna driehonderd hospices, een plek waar ongeneeslijk zieke mensen in de laatste fase van hun leven zorg en verblijf in huiselijke sfeer krijgen. Meestal gaat het om de laatste drie maanden van iemands leven.
'Voor iedereen'
Hospice Zwolle is daar een voorbeeld van, gelegen in een rustige en bosrijke omgeving aan de rand van de stad. "We zijn hier voor alle Zwollenaren", vertelt Aukje van Kalsbeek, bestuurslid bij het hospice. De verblijfplek is een zogenoemd bijna-thuis-huis. Dit type hospice komt het meeste voor: hier zijn professionele zorgverleners niet 24 uur per dag aanwezig, maar komen huisartsen, verpleegkundigen of de thuiszorg een paar keer per dag langs.
Alle andere taken worden uitgevoerd door opgeleide vrijwilligers. "Het is belangrijk dat je je hier thuis voelt. De kamer die je krijgt, mag je ook volledig inrichten zoals je thuis ook zou doen. Hang je eigen schilderijen maar op, zeggen we dan", vertelt Van Kalsbeek over de huiselijke sfeer in de voorziening.
De Tekst gaat verder onder de Foto:
De gedeelde woonkamer van Hospice Zwolle
Foto: Oost.
Hospices raken steeds meer in trek. Het eerste hospice in Nederland opende in 1989 haar deuren. Nu zijn er ongeveer driehonderd voorzieningen door het hele land, waarvan zo'n dertig in Overijssel. Ieder jaar komen er meer bedden bij, maar dat is niet voldoende om aan de constant groeiende vraag te voldoen. En dat levert de nodige zorgen op bij zorgprofessionals.
'Waar wil je sterven?'
Het hospice moet als thuis voelen. Hang hier je eigen schilderijen maar op
Àukje van Kalsbeek, Hospice Zwolle.
Haar expertise is de behandeling van kanker. In de dagelijks praktijk ziet ze hoe het gebrek aan hospicebedden de zorgsector op scherp zet. "Op mijn afdeling komt een aantal patiënten uiteindelijk te overlijden. Ik voer dan ook heel veel gesprekken over waar mensen willen sterven", vertelt ze.
"Maar het is als arts steeds lastiger om mensen een plekje in een hospice te gunnen. Twee derde van de mensen zegt thuis te willen sterven. Maar dat is niet altijd meer te regelen. Thuis overlijden kan op dit moment onvoldoende goed geregeld worden. De thuiszorg is niet meer wat het is geweest, mede door een tekort aan personeel. En dat zie je in veel meer aspecten in de zorg", merkt Netters op.
Wens nog uitvoerbaar?
En dat voelt wrang voor de medisch specialiste. De wensen worden besproken en vastgelegd. Netters geeft aan dat die wens voor ongeveer een derde van de patiënten niet te realiseren is. "Dat is frustrerend. Je wilt iemand kunnen laten sterven op de plek die de patiënt wenst. Dat kan nu te vaak niet. Eén op de drie patiënten sterft wèl thuis. Maar de anderen? Het gebeurt nu steeds vaker dat iemand dan tóch onder die tl-lamp in het ziekenhuis overlijdt, tegen zijn of haar wensen in. Omdat er nergens anders plek is."
Vorig jaar meldden vijfentwintigduizend mensen zich voor een plek in een hospice, blijkt uit een registratierapportage van Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg Nederland. Meer dan een derde van de aanmeldingen liep niet uit op een verblijf.
Dat kwam onder andere omdat de patiënt in kwestie al was overleden. Maar de belangrijkste reden dat een patiënt geweigerd moest worden, was omdat er op dat moment geen bed beschikbaar was. Door de vergrijzing zal dit tekort alleen maar groter worden, is de verwachting. De komende jaren zullen er jaarlijks meer mensen sterven. Ook dit doet bij Netters de alarmbellen rinkelen.
Nadelig voor iedereen:
"Die hospicebedden zijn slechts een schakel in een veel groter medisch netwerk. Als een patiënt én niet thuis kan sterven, én niet in een hospice, dan wordt de patiënt bij complicaties alsnog in de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Die mensen willen dat zelf natuurlijk niet, maar zorgverleners zien dat liever óók niet", zegt Netters hierover. "Daarbij komt dat er dan een extra ziekenhuisbed bezet wordt gehouden. Het ziekenhuis is daar niet voldoende op ingericht."
De Tekst gaat verder onder de Foto:
Drieduizend mensen konden vorig jaar niet terecht door een beddentekort
Foto: Oost.
Bouwen, bouwen, bouwen:
"Anderhalf miljoen gaat die uitbreiding ons kosten", vertelt Van Kalsbeek over de plannen. De stichting wil dit bekostigen door acties te houden. "We hebben onlangs een charity diner gehouden, waarbij in ieder geval al meer dan een ton is opgehaald. Daar zijn we ongelooflijk blij mee."
Hospices zijn dus veelal afhankelijk van giften en liefdadigheid. Maar ook van vrijwilligers. Dat geldt vooral voor de bijna-thuis-huizen. Ook dat is bij het Zwolse hospice niet anders. Van Kalsbeek: "Wij werken met honderdtien vrijwilligers, waarvan tachtig op zorggebied. De enige betaalde krachten, zijn twee coördinatoren. Die zijn wel in dienst."
We werken met 110 vrijwilligers. Er zijn maar twee betaalde krachten bij ons hospice.
Aukje van Kalsbeek - hospice Zwolle.
Ondanks dat het hospice voor zichzelf een gezonde financiële constructie heeft bedacht, laat Van Kalsbeek weten dat het gemoeid gaat met het nodige spreekwoordelijke bloed, zweet en tranen om de financiën jaarlijks rond te krijgen. Als de hospicevoorziening aan het begin van deze week dan ook nog hoort dat ze volgend jaar minder subsidie zullen krijgen vanuit het ministerie zakt de moed haar even in de schoenen.
'Grote domper'
Van Kalsbeek: "Ik ben behoorlijk ontzet door dit nieuws. Het is al niet makkelijk om financieel beleid te voeren, dat wordt nu nog lastiger gemaakt." Het ministerie stelt elk jaar een subsidiepot ter beschikking en dat geld wordt verdeeld over het aantal voorzieningen in de palliatieve zorg, waarbij ook vrijwilligers taken uitvoeren. Dat bedrag is hetzelfde als vorig jaar.
De Tekst gaat verder onder de Foto:
Aukje van Kalsbeek (Hospice Zwolle) wil uitbreiden met twee bedden. De kosten? Anderhalf miljoen euro
Foto: Oost
"Geen probleem, zou je zeggen. Maar het aantal voorzieningen is ten opzichte van vorig jaar gegroeid. Dus hetzelfde geld wordt verdeeld over meer partijen. Alle partijen krijgen aan het einde van de streep minder dan vorig jaar. We worden bijna tien procent gekort volgend jaar. Dat gaat omgerekend om meer dan zestienduizend euro. Een flinke domper dus", vervolgt ze.
Onzekere toekomst:
Ook Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg, een landelijk netwerk voor lokale en regionale vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg, deelt deze zorgen. "Als er een steeds groter beroep gedaan wordt op vrijwilligers, is het essentieel dat de financiering hiervan meegroeit. Anders kunnen VPTZ-organisaties niet voldoende vrijwilligers werven, trainen en begeleiden", vertelt Carla Aalderink, directeur van VPTZ Nederland over de subsidie die voor instellingen lager uitvalt.
Deze week debatteerde de Tweede Kamer over palliatieve zorg en stervensbegeleiding. Aalderink hoopt dat deze gesprekken wat losmaken, en misschien wel leiden tot een wijziging in het beleid. "Als er niets gebeurt nu, loop je het risico dat er hospices gaan omvallen. Stel dat je hospices alleen nog maar in rijkere gemeenten ziet over een aantal jaar. Of alleen nog maar in gemeenten met een groot hart voor liefdadigheid. Dat willen we toch niet?"