Auteur: Meike van Roosmalen 

Patiënten met uitgezaaide hormonale borstkanker en medisch oncologen maken zich zorgen over de vergoeding van twee borstkankermedicijnen. Sinds 1 januari dit jaar worden de geneesmiddelen ribociclib en abemaciclib niet meer helemaal vergoed door de zorgverzekeraars, terwijl ze eigenlijk wel onder de basisverzekering vallen. Oncoloog Ester Siemerink: "Patiënten en professionals zijn overvallen door dit bericht."

Sinds 2017 worden drie borstkankermedicijnen vergoed vanuit de basisverzekering. Dat is destijds besloten door de minister van Volksgezondheid. Het gaat om palbociclib, ribociclib en abemaciclib. Maar omdat het om dure medicijnen gaat, zijn de zorgverzekeraars vorig jaar gaan onderhandelen met de verschillende farmaceuten over de prijs.

Omdat alleen de fabrikant van het medicijn palbociclib, Pfizer, bereid was te zakken met de prijs, heeft Zorgverzekeraars Nederland alleen met Pfizer een contract afgesloten. Voor de andere twee medicijnen geldt nu dat het in theorie wel beschikbaar blijft voor patiënten, maar dat zij daarvoor afhankelijk zijn van de afspraken die hun ziekenhuis daarover maakt. In de praktijk zullen die daar vaak extra voor moeten betalen en veel ziekenhuizen zullen daar het geld niet voor (over) hebben.

"Het is zeer zorgelijk dat niet eerst aan borstkankerspecialisten gevraagd is of deze medicijnen onderling inwisselbaar zijn," zegt oncoloog Ester Siemerink. Ze is voorzitter van het Nationaal Borstkanker Overleg Nederland (NABON). Volgens haar baseren de zorgverzekeraars zich bij dit besluit vooral op wetenschappelijke data die oud is, terwijl er de afgelopen jaren uit nieuwe studies aanvullende informatie is gekomen over de verschillen in de werking en bijwerkingen van deze drie medicijnen.

Om welke medicijnen gaat het?

Het gaat om zogenoemde CDK4/6-remmers. Dit zijn geneesmiddelen voor vrouwen met uitgezaaide hormonale borstkanker die levensverlengende behandelingen krijgen. Deze medicijnen remmen de deling van kankercellen waardoor de ziekte langer stabiel blijft. Het zijn drie verschillende medicijnen:

• Palbociclib

• Ribociclib

• Abemaciclib

Op dit moment wordt alleen palbociclib volledig vergoed, maar deze middelen verschillen in de kans op leverproblemen, hartritmeafwijkingen, diarree of verlaagde afweer waardoor je vatbaarder bent voor infectie. Daarnaast blijkt uit recenter onderzoek dat ook de effectiviteit van deze medicijnen verschilt. Daarom verschilt de voorkeur voor een medicijn het per persoon en schrijft een arts soms liever het ene medicijn en soms liever het andere medicijn voor.

Er zijn 2000 mensen in Nederland die één van deze medicijnen krijgen. Volgens oncoloog Ester Siemerink gaan ziekenhuizen nu al verschillend hiermee om: "Sommige patiënten zijn al omgezet. Andere ziekenhuizen wachten nog af. Het kan tonnen per jaar kosten."

Borstkankervereniging Nederland krijgt veel signalen van patiënten die zich zorgen maken en geconfronteerd worden met onverwachte aanpassingen in hun behandeling: "Het geeft veel zorgen en onrust, want het is een hele kwetsbare groep die hiermee te maken heeft. We horen van verschillende vrouwen die al te horen hebben gekregen dat ze moeten overstappen op palbociclib, vanwege de prijs en niet vanwege de werking. Want hun huidige behandeling werkt nog."

Succesvolle behandeling:

Drie jaar geleden kreeg Eline van Stijgeren een hele moeilijke boodschap: de borstkanker waar ze tien jaar eerder voor behandeld was, was terug en uitgezaaid. Toen begon een onzekere tijd van behandelingen: "Ik kreeg eerst alleen een anti-hormonale therapie, maar dat bleek na een jaar niet meer te werken. Toen ben ik ook begonnen met ribociclib."

Het was in het begin een zoektocht, vanwege heftige bijwerkingen. Maar samen met haar behandeld arts kreeg Eline dat onder controle: "Ik ben er inmiddels helemaal op ingesteld en dat geeft zoveel rust en kwaliteit van leven. We hadden eigenlijk verwacht dat de behandeling met dit medicijn maar een jaar de groei van de kanker zou kunnen uitstellen, maar het gaat nu al twee jaar relatief goed."

Maar onlangs hoorde Eline ineens dat het medicijn dat voor haar zo goed werkt mogelijk niet meer vergoed zou worden. Dat zorgde voor veel onrust:

Op dit moment loopt een rechtszaak van Novartis, de fabrikant van ribociclib, tegen Zorgverzekeraars Nederland. De farmaceut vindt dat Zorgverzekeraars Nederland deze stap niet had mogen zetten omdat de drie medicijnen volgens hen niet vergelijkbaar zijn. Ook borstkankerspecialisten vinden dat een belangrijk argument waarmee ze de zorgverzekeraars oproepen terug naar de tekentafel te gaan.

Oncoloog Ester Siemerink: "Dat de zorgverzekeraars streven naar doelmatige zorg vinden wij als specialisten ook heel belangrijk. Maar de arts moet altijd keuzevrijheid houden, omdat het ene medicijn voor de ene patiënt minder geschikt is dan voor de andere. Dat wordt ons nu ontnomen in de spreekkamer. Het hangt nu af van individuele onderhandelingen van ziekenhuizen met zorgverzekeraars."

15 miljoen euro bespaard:

Zorgverzekeraars Nederland laat schriftelijk weten met deze beslissing tot 15 miljoen euro per jaar te kunnen besparen en er zo voor te zorgen dat deze zorg ook toegankelijk blijft voor patiënten in de toekomst. Ze zeggen ook: "Zorgverzekeraars moeten ervoor zorgen dat geneesmiddelen betaalbaar en toegankelijk blijven, in het belang van de verzekerde en de patiënt. Als er alternatieven zijn, kopen we zo scherp mogelijk in zodat de premie zo laag mogelijk kan blijven en zo min mogelijk zorg wordt verdrongen."

De zorgverzekeraars benadrukken dat volgens hen de drie geneesmiddelen wél inwisselbaar zijn. Ook geven ze aan dat ze zich daarbij niet alleen op oudere data baseren, maar ook op een studie uit 2024.

Duidelijker communiceren:

Het is belangrijk dat zorgverzekeraars duidelijk en tijdig communiceren over vergoedingsafspraken, vindt minister van Volksgezondheid Fleur Agema. Dat er onrust is onder patiënten en specialisten vindt zij een 'opletpunt'. Over de inhoud van de afspraken kan en wil zij verder geen uitspraken doen.

PVV-Kamerlid Rene Claassen maakt zich al langer zorgen over de beschikbaarheid van dure medicijnen: "Nu lijkt het alsof het verdienmodel prevaleert boven het behandelbeleid en inzichten van oncologen."

Wieke Paulusma van D66 vindt het zorgwekkend: "Professionals moeten de ruimte krijgen om hun werk goed te doen en patiënten verdienen de beste zorg. En als één farmaceut in prijs kan zakken waarom de andere twee dan niet?"

Ook VVD-Kamerlid Judith Tielen zou graag zien dat de andere twee fabrikanten hun prijs verlagen: "Ik zie graag dat de minister met zorgverzekeraars, ziekenhuizen en de producenten om de tafel gaat zitten om samen tot een oplossing te komen."

Voor de Video van dit Artikel klik hier