Auteur: Maarten Moll - parool.nl/amsterdam

Plus Interview.

Schrijver en journalist Ton Damen in het OLVG-Oost. Donderdag verschijnt zijn boek ‘Het gezelschapsspel Kanker’.

BEELD MARC DRIESSEN

Ton Damen (65), voormalig journalist van Het Parool, is terminaal ziek. Over zijn ziekte schreef hij Het gezelschapsspel Kanker. ‘Hoe het nu met me gaat? Naar omstandigheden gaat het wel goed, maar de Keizer ligt altijd op de loer.’

Bloedspetters op zijn kakikleurige broek, bloedvlekken op zijn lichtblauwe overhemd, een nogal bloedige, rafelige kwetsuur op zijn voorhoofd. Daar ligt hij, in een door gordijnen afgeschermde ruimte op de spoedeisende hulp van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Oost. Rustig, met zijn handen gevouwen op zijn buik, terwijl een arts met een behoorlijke spuit gebieden rondom de wond gaat injecteren met een verdovende substantie.

“Niet in mijn oog, toch?” zegt hij wat verschrikt als hij de naald ziet naderen.

“Nee hoor,” zegt de arts, “maar wel in uw wenkbrauw.”

Hij, dat is Ton Damen. Voormalig journalist van Het Parool, ernstig ziek, en schrijver van het boek Het gezelschapsspel Kanker. Hij had zich een andere terugkeer voorgesteld, ook in dit ziekenhuis.

Even een paar uur terug in de tijd. Damen is deze ochtend met zijn vrouw Ellen vanuit Georgië, waar ze een huis op het platteland bezitten, naar Nederland gevlogen voor de presentatie van zijn boek, niet helemaal toevallig in het OLVG, waar hij veel is behandeld.

Maar tijdens het afdalen van de vliegtuigtrap gaat het mis. Hij denkt dat hij de laatste trede al had gehad, de trap niet. Damen klapt voorover op het asfalt en met zijn hoofd tegen een ijzeren paal naast de trap. Tamelijk onbewogen belt hij even later de verslaggever die in de aankomsthal bij Terminal 2 zit te wachten voor een interview.

“Ik bloed een beetje. Er komt nu een ambulance om me naar het ziekenhuis te brengen. Ik hou je op de hoogte.” Ruim twee uur later belt hij weer. Hij ligt op de spoedeisende hulp maar wat te wachten. “Zullen we het interview hier doen?”

Onvrijwillige deelnemers:

De arts heeft de spuit bijna volledig in het hoofd van Damen geleegd. “We houden iets over. U wordt straks gehecht, en als het dan toch weer pijn gaat doen, kunnen we meteen ingrijpen,” zegt ze vlak voor ze de ruimte verlaat. Damen laat het allemaal over zich heenkomen. Iets wat hij beslist niet doet als in juni 2017 een kwaadaardige tumor in zijn dikke darm wordt gevonden. Het gezelschapsspel Kanker – na een boek over zijn adoptie het tweede binnen een jaar, is een verslag van zijn ziekte. Zijn reis langs artsen, onderzoeken, scans, operaties en alles wat erbij komt kijken, ook, zoals hij in het voorwoord schrijft ‘een ode aan de prachtige gezondheidszorg die we in Nederland hebben’.

De titel verwijst naar het spel ganzenbord. ‘Het is de verzonnen medische variant’, schrijft hij. Kankerpatiënten zijn in zijn verbeelding toevallige en onvrijwillige deelnemers, en dobbelstenen en kanskaarten bepalen op welke vakken je terecht komt, ‘net als het lot bij een ziekte de verdere stappen en de uitkomst bepaalt’.

“Een op de drie mensen krijgt met kanker te maken,” zegt hij, met een hand een verband licht op zijn voorhoofd drukkend. “Ik kreeg het, en de ziekte intrigeerde me. Het werd me ook snel duidelijk dat heel weinig mensen er heel veel van weten, dus ben ik het zelf maar uit gaan zoeken. En omdat zo weinig mensen nauwelijks in de kennis van hun ziekte worden geholpen, besloot ik dat ik het dan ook maar op moest schrijven. Ik heb nu ook een website gemaakt.”

De Keizer:

De verslaggever staat op om met een tissue het bloed, dat uit de wond langs het gezicht van Damen zo zijn overhemd in loopt, wat te deppen. “Je bent nu ook al zuster geworden?” zegt Damen geamuseerd.

Wie hem daar zo ziet liggen, zou niet meteen denken dat hij nog steeds in leven is. Aan het einde van Het gezelschapsspel Kanker, dat opvalt door de positieve en soms humoristische toon, ligt Damen in een hospice te wachten tot de Keizer, zoals hij kanker noemt, hem mee zal nemen naar het rijk der doden. Het einde is daar, luidt de titel van het laatste hoofdstuk, en het boek sluit af met de datering 25-12-2022.

Het is een half jaar later, en de Keizer zit nog altijd in de wachtruimte van de dood. Al deed hij daar bij die vliegtuigtrap wel een verwoede poging Damen met zich mee te sleuren. “Hoe het nu met me gaat? Naar omstandigheden gaat het wel goed, maar de Keizer ligt altijd op de loer, en heeft dus wel gezorgd voor problemen met stabiliteit. En eens in de twee, drie dagen is het hele darmsysteem van slag. Dan denk je soms dat het wel afgelopen mag zijn, zeg maar.”

Dan wordt Damen meegenomen naar een andere ruimte, waar wel een lamp is. Noodzakelijk om de puzzel die de wond is weer mooi te hechten. En hij gaat weer geduldig liggen wachten op naald en draad.

Uit de dood opgestaan:

Waarom hij nog niet dood is, vraagt de verslaggever plompverloren.

“Op 28 november 2022 werd ik in het hospice neergelegd om te sterven. Daar waren ook alle ingrediënten voor aanwezig. Naast uitbehandelde kanker was ik half verlamd, vanaf mijn middel tot aan mijn voeten. De oorzaak was een auto-immuunspierziekte. Gezonde cellen gingen samenwerken met kwaadaardige cellen en dat zette zich op de spieren en de artsen waren ervan overtuigd dat dat dag na dag zou doorzetten naar de rest van het lichaam en dat het dus binnen enkele dagen, zo niet enkele weken, totaal afgelopen zou zijn. De zoon van Ellen, we zijn twee families bij elkaar gegooid, masseerde een beetje, en die zei op een gegeven moment: ik voel toch beweging in je been. Hij is vervolgens elke dag gaan masseren, en niemand geloofde erin, maar toen ben ik op een gegeven moment toch opgestaan.”

Uit de dood opgestaan?

“Ja, als Lazarus, hè. Op 16 februari 2023 van dit jaar liep ik gewoon weer door Leeuwarden, waar ik met Ellen heen ben verhuisd. Dat is wel grappig. Ik maak altijd de flauwe grap dat in Friesland alles altijd vijftien jaar later gebeurt, wat voor een kankerpatiënt natuurlijk wel handig is… Nou ja, ik had er vrede mee om in dat hospice te sterven. Ik had er ook al zes jaar naartoe geleefd. Maar de vooruitzichten blijven onveranderd. Ik ben ongeneeslijk en terminaal ziek en zal nooit meer goed nieuws krijgen. Ze stellen elke keer mijn levensprognose bij; drie tot zes maanden. We leven met het zwaard van Damocles boven mijn hoofd.”

Nieuwe haring:

Hij leeft bij de dag, Ton Damen. “Het voelt soms vreemd als je mensen hoort praten over wat ze met Kerstmis gaan doen. Ik denk nooit een half jaar vooruit. Nou ja, we willen over drie, vier weken weer terug naar Georgië. Augustus is daar de mooiste maand. En dan komen we tegen de winter weer naar Nederland.”

Voor Kerstmis? Maar die vraag hoort hij niet, want er komt een arts binnen die gaat hechten.

Een half uur later, met een fraaie witte tulband om zijn hoofd, zegt hij dat hij zijn werk als journalist altijd als een groot avontuur heeft gezien. En zo heeft hij zijn ziekte ook beleefd. “Ook om het behapbaar te maken. Het was niet altijd een leuk avontuur, en een deel van de ongemakken accepteer ik heel graag en gemakkelijk, als daar iets tegenover staat.”

En daar staat veel tegenover, zoals in het boek is te lezen. Zijn vrouw Ellen, kinderen, vrienden, en collega’s die hem alle liefde geven. En genieten van de kleine dingen, want een bucketlist, daar doet hij niet aan.

“Morgen gaan we ergens nieuwe haring eten. Daar verheug ik me op.”

Het gezelschapsspel Kanker.

Ton Damen
Uitgeverij De Kring
€22,50
296 blz.

Zie ook kankerwereldwijd.nl