Bloedtest houdt effect kankertherapie in de gaten.
Een nieuwe bloedtest kan in de toekomst mogelijk sommige CT-scans vervangen. Het bloed van patiënten met uitgezaaide kanker bevat circulerend tumor-DNA, dat belangrijke informatie biedt over de ziekte. De test maakt het mogelijk om te beoordelen of behandelingen effectief zijn, ongeacht het type kanker. Bovendien blijkt dat deze test dit nauwkeuriger kan meten dan CT-scans, de huidige methode die gebruikt wordt om te controleren of behandelingen succesvol zijn. Dit laten de resultaten zien van een nieuwe studie uitgevoerd door onder meer het Nederlands Kanker Instituut.
Kankercellen in het lichaam zijn vaak instabiel en sterven snel af, waardoor fragmenten van tumor-DNA in de bloedbaan terechtkomen. Dit circulerende tumor-DNA (ctDNA) bevat waardevolle informatie over de tumor. Door tumor-DNA te analyseren, kunnen artsen inzicht krijgen in hoe tumorcellen zich ontwikkelen en wat de ernst is van de ziekte. Met de nieuwe bloedtest kunnen artsen het tumor-DNA in het bloed meten en aan de hand hiervan bepalen of een kankerbehandeling aanslaat. “Op dit moment moeten patiënten naar het ziekenhuis voor een CT-scan om te bepalen of de behandeling aanslaat”, zegt Remond Fijneman van het Nederlands Kanker Instituut, “met de bloedtest zouden patiënten thuis of bij de huisarts hun behandeling in de gaten kunnen houden.”
De DELFI-TF test:
De nieuwe bloedtest, genaamd de DELFI-TF-test, is ontwikkeld door het Nederlands Kanker Instituut, Johns Hopkins University en DELFI Diagnostics. Zij gebruikten de test in een studie om de hoeveelheden tumor-DNA te meten in bloedmonsters afkomstig van 174 patiënten met uitgezaaide dikke darmkanker. Deze monsters waren afkomstig uit de CAIRO5 fase III klinische studie, een eerder onderzoek dat zich richtte op het behandelen van dit type kanker. De onderzoekers bepaalden de DELFI-TF-score van de bloedmonsters, wat aangeeft hoeveel tumor-DNA er in het bloed aanwezig is. Hoe hoger de score, des te meer tumor-DNA er in het bloed zit. Een lage score geeft aan dat er weinig tumor-DNA in het lichaam aanwezig is.
De resultaten zijn veelbelovend. Fijneman: “De DELFI-TF-scores blijken goed overeen te komen met de niveaus van tumor-DNA in het bloed. Patiënten met een lage score hadden na hun behandeling een hogere kans op overleving vergeleken met patiënten met een hoge score. Verder bleek dat de test nauwkeuriger kan voorspellen hoe tumoren reageren op behandelingen dan CT-scans. Voordat een patiënt met een behandeling start kunnen deze scores helpen voorspellen hoe goed een patiënt op de therapie zal reageren.”
De figuur toont het DNA van kankerpatiënten. De eerst lijn geeft het begin van de studie weer, voordat de patiënten met hun behandeling starten. Wat opvalt, is dat de meeste patiënten al veel veranderingen in hun DNA vertonen, wat aangeeft dat ze kanker hebben en in de figuur gekenmerkt wordt door veel pieken en dalen, zoals te zien in lijn 1. Als de kanker terugkomt na de behandeling is te zien dat er meer pieken en dalen ontstaan (lijn 4) vergeleken met lijn 2 en 3. Deze laatste twee genoemde lijnen geven aan dat patiënten goed reageren op de behandeling.
Efficiënter:
De DELFI-TF test is niet de eerste bloedtest die aan de hand van tumor-DNA kan bepalen hoe een patiënt reageert op een behandeling. Echter is deze test mutatie-onafhankelijk in tegenstelling tot andere testen die tumor-DNA in het bloed meten. Dit houdt in dat onderzoekers kijken naar de lengte van kleine stukjes tumor-DNA, ook wel fragmenten genoemd. Deze DNA-fragmenten geven informatie over de aanwezigheid en grootte van een tumor, zonder dat je hoeft te weten van welke mutaties sprake is. Bovendien kan de test in de toekomst helpen om voor patiënten het aantal ziekenhuisbezoeken te verminderen en de druk op radiologie-afdelingen te verlagen.
Test in de praktijk:
De test is op dit moment ontwikkeld op basis van bloedsamples van patiënten met uitgezaaide dikke- darmkanker. Fijneman: “De eerste resultaten zijn veelbelovend, maar de onderzoekers willen de effectiviteit van de test bij verschillende kankersoorten bevestigen.” Wat de test in de praktijk kan bijdragen aan de zorg van patiënten wordt op dit moment onderzocht in de DOLPHIN-studie. Het doel van deze studie is om te bekijken of artsen de test kunnen inzetten om kankerbehandelingen van patiënten te volgen. In het Nederlands Kanker Instituut en het Antoni van Leeuwenhoek is er de hoop dat de DELFI-TF-test in de toekomst een betrouwbare manier zal bieden om de behandelingen van kankerpatiënten te volgen.
Het in deze wetenschappelijke publicatie beschreven onderzoek is een samenwerking tussen het Nederlands Kanker Instituut (NKI), DELFI Diagnostics, Johns Hopkins University School, het Cancer Center Amsterdam, University of Amsterdam, het Universitair Medisch Centrum Utrecht en Julius Center for Health Sciences and Primary Care.